Kleding als erfgoed: wat draag jij écht?
Waarom we in Nederland zo weinig verbonden zijn met onze kledinggeschiedenis (ik vond een hoop onverwachte inspiratie), en wat batik en andere culturen ons kunnen leren over betekenisvol dragen.
Ik heb twee batik-items: een wrap top en een rok. Allebei met de hand gemaakt van echte batik. Zo mooi (en cool). Buiten de kledingstukken die van mijn moeder zijn geweest, voel ik me met niks anders in mijn kast zó verbonden: ze brengen me dichter bij mijn Indische familiegeschiedenis.
Maar over mijn Hollandse kledingerfgoed weet ik niks.
In deze tijd van overconsumptie en totale vervreemding van wat we dragen, is het belangrijker dan ooit om stil te staan bij onze relatie met kleding. Het verkennen van je culturele erfgoed is een van de krachtigste manieren om die verbinding opnieuw te voelen, denk ik. Wie ben jij? Wie waren je voorouders? Wat droegen ze? Wat ging verloren? En hoe kun je die verhalen opnieuw verweven in je garderobe? Je snapt: er begint een nieuwe reis te borrelen in m’n No Buy Year (het zoveelste zijpad ;)): naar hoe ik mijn wortels een plek kan geven in wat ik draag.
Mijn eigen route naar batik
Zo’n 1,5 tot 2 miljoen Nederlanders hebben roots in voormalig Nederlands-Indië of het huidige Indonesië. Ik ook. Mijn opa was beroepsmilitair, mijn oma groeide op op Java. Onze familiegeschiedenis is er één van oorlog, ontheemding en aanpassing.
Mijn lieve oma Roos heb ik nooit batik zien dragen (denk ik). Als enige met een bruine huid deed ze er alles aan om in te blenden in het Nederlandse dorp waar ze terechtkwam. Ze was ontzettend bescheiden, werkte hard, viel niet op en was dienstbaar. Die neiging zit ook in mij. Ergens voelde ik altijd een stille verbinding met ‘het land van mijn oma’, helemaal toen ik in 2015 op Java was. Alleen keek ik nooit naar kleding.
Tot ik Guave ontdekte: een duurzaam kledinglabel dat samenwerkt met Javaanse batikmakers om het ambacht levend te houden. Oprichters Myrthe en Romée, ook van Indische afkomst, leerden me iets essentieels: batik is geen printje, maar een draagbaar verhaal met symbolen, betekenissen en een geschiedenis die onlosmakelijk verbonden is met zowel creativiteit als kolonialisme.
Ze legden uit hoe batik tulis gemaakt wordt: met een koperen pen, de canting, wordt er hete was op doek aangebracht. Kleuren worden laag voor laag opgebouwd, met tussenstappen van drogen, wassen en opnieuw tekenen. En álles met de hand - een intensief en kostbaar proces. Mijn favoriete motief, Mega Mendung, staat symbool voor hoop en positiviteit: de zonnestralen (‘mega’) die door de wolken (‘mendung’) breken. Hier zie je hoe het wordt gemaakt:
En ziehier de trotse drager van de rok:
Foto: Cindy van Rees
Dit item is niet zomaar een stof. Iemand heeft er met liefde aan gewerkt. Het patroon komt uit een specifieke regio. Het raakt aan mijn verhaal, ook als niemand het ziet.
De rijkdom die andere culturen wél bewaren
Sindsdien valt het me op hoe vanzelfsprekend het in veel culturen is om via kleding verbonden te blijven met je roots. Natuurlijk bestaan er overal trends en fast fashion, maar op veel plekken is kleding ook een drager van familie, spiritualiteit en herinnering.